केविन केली भविष्य तुलनेत आपण अज्ञानी आहोत

'बनणे' ही संकल्पना

केविन केली यांच्या 'द इनएव्हिटेबल' पुस्तकात 'बनणे' या संकल्पनेवर लक्ष केंद्रित केले आहे. यानुसार, प्रत्येक गोष्ट सतत बदलत असते. जसे पाणी गुरुत्वाकर्षणामुळे खाली येते, तसेच व्यवसाय आणि तंत्रज्ञानातील काही गोष्टी अपरिहार्य आहेत. या बदलांचा नेमका मार्ग जरी अनिश्चित असला, तरी त्यांची दिशा निश्चित असते.

आपण तंत्रज्ञानाला आकार देऊ शकतो आणि आपले निर्णय महत्त्वाचे ठरतात. वस्तूंच्या खरेदीऐवजी ऑनलाइन सेवा वापरणे हे याचे उत्तम उदाहरण आहे. पूर्वी आपण दुकानातून वस्तू खरेदी करायचो, पण आता त्या वस्तू आपल्याला ऑनलाइन सबस्क्रिप्शनमध्ये मिळतात.

सॉफ्टवेअरमध्येही बदल होत आहेत; प्रत्येक गोष्ट आता सॉफ्टवेअर-आधारित होत आहे. जग एका द्रवरूप स्थितीत आहे, जिथे प्रत्येक गोष्ट सतत सुधारत आहे. टेस्ला कार्समध्ये रात्रीतून होणारे अपडेट्स याचे उदाहरण आहेत. त्यामुळे, आपल्याला सतत शिकत राहणे आवश्यक आहे. प्रत्येक गोष्टीला अंतिम उत्पादन न मानता प्रक्रिया म्हणून पाहणे महत्त्वाचे आहे. विकिपीडिया हे एक उदाहरण आहे, जे एक स्थिर ज्ञानकोश नसून सतत सुधारणारी प्रक्रिया आहे.

कृत्रिम बुद्धिमत्तेचा उदय

तंत्रज्ञान सतत वाढत आहे आणि कृत्रिम बुद्धिमत्ता (AI) यात महत्त्वाची भूमिका बजावत आहे. AI म्हणजे फक्त गोष्टी स्मार्ट बनवणे नाही, तर विविध विचार पद्धती तयार करणे आहे. AI मुळे मोठे बदल होतील, जसे की छपाई यंत्राचा शोध. AI मानवी तज्ञांची जागा घेत आहे, जसे की एक्स-रे विश्लेषण आणि कागदपत्र तपासणी, तसेच विमान चालवणे.

AI ला मानवापेक्षा जास्त स्मार्ट बनवण्याऐवजी, वेगवेगळ्या प्रकारे विचार करू शकणारी AI विकसित करणे हे ध्येय आहे. अनेक स्टार्टअप्स विविध क्षेत्रांमध्ये AI चा वापर करतील, ज्यामुळे मशीन अधिक हुशार होतील. बुद्धिमत्ता एक-आयामी नसावी, ती वेगवेगळ्या वाद्यांच्या सुरांसारखी असावी, ज्यामुळे विविध IQ प्रोफाइल्स तयार होतील.

रोबोट्स नोकऱ्या घेतील ही भीती असली, तरी AI नवीन नोकऱ्याही तयार करेल. AI मानवाला वीज आणि वाफेच्या युगातून आधुनिक जगात आणण्यास मदत करत आहे. भविष्यकाळात बुद्धिमत्ता एक सेवा म्हणून उपलब्ध असेल, जी विजेसारखी हस्तांतरित करता येईल. ज्या कामांमध्ये सर्जनशीलता आवश्यक आहे आणि कार्यक्षमतेवर जास्त भर नाही, ती कामे मानवांसाठी योग्य आहेत. तर, कंटाळवाणी कामे मशीन करू शकतात. त्यामुळे, भविष्य हे बुद्धिमान मानव आणि मशीन यांच्यातील सहकार्याचे असेल.

स्क्रीन वाचनाचा काळ

स्क्रीन सर्वत्र दिसत आहेत, कोणताही सपाट पृष्ठभाग स्क्रीन बनू शकतो. यामध्ये पुस्तके, कपडे आणि आपण ज्या वस्तूंशी संवाद साधतो, त्या सर्वांचा समावेश आहे. या स्क्रीन एक इकोसिस्टम तयार करतात, ज्या आपल्याला गोष्टी दाखवतात आणि आपले निरीक्षणही करतात. स्क्रीन आपल्या डोळ्यांच्या हालचालींवर लक्ष ठेवू शकतात, ज्यामुळे त्यांना आपल्या आवडीनिवडी समजतात. या माहितीचा उपयोग करून स्क्रीनवर काय दाखवायचे, हे ठरवता येते.

भावनात्मक स्थितीनुसार स्क्रीन बदलणे हे आणखी एक उदाहरण आहे. आपण पुस्तके वाचण्याऐवजी स्क्रीन वाचण्याच्या युगात प्रवेश करत आहोत. पुस्तकांच्या अधिकारावर अवलंबून न राहता, आपण स्वतःच सत्य शोधायला हवे.

माहितीचा प्रवाह

संगणकाचा विकास तीन टप्प्यांत झाला आहे: फोल्डर्स, नेटवर्क्स आणि आता माहितीचा प्रवाह. आपण आता प्रवाहाच्या युगात आहोत, जिथे क्लाउड विविध प्रवाहांचे बनलेले आहे. संगीत आणि चित्रपटांसारख्या सर्व गोष्टी प्रवाहात रूपांतरित होत आहेत. डेटा हा सर्व व्यवसायांचा आधार आहे. मग ती रिअल इस्टेट असो, औषधोपचार असो किंवा शिक्षण असो, आपण डेटाशीच जोडलेले आहोत.

इंटरनेट एका शहरासारखे आहे, जे सतत वाढत आहे. फेसबुकवर अब्जावधी सामाजिक संबंध आहेत, ज्यामुळे खूप मोठी किंमत तयार झाली आहे. हा प्रचंड डेटा मानवी मेंदूच्या क्षमतेपेक्षा जास्त मोठा आहे.

'रीमिक्सिंग'ची शक्ती

खूप कमी शोध पूर्णपणे नवीन असतात. बहुतेक शोध विद्यमान घटकांच्या संयोगातून येतात, ज्याला 'रीमिक्सिंग' म्हणतात. यात घटकांना वेगळे करून त्यांची पुनर्रचना करणे अपेक्षित आहे. उदाहरणार्थ, लेगो विटा वेगळ्या करून नवीन आकारात जोडणे. वर्तमानपत्रे, जी क्रीडा, हवामान, पुस्तक परीक्षणे आणि पाककृतींसारख्या विविध घटकांचे मिश्रण आहेत, त्यांना इंटरनेटने वेगळे करून पुन्हा एकत्र आणले आहे.

व्यवसायांमध्ये नवीन गोष्टी तयार करण्यासाठी, घटकांची ओळख करून घेणे महत्त्वाचे आहे. व्यवसायांनी त्यांचे घटक वेगळे करून पुनर्रचना करावी, ज्यामुळे नवीन निर्मिती होईल.

फिल्टरिंगचे महत्त्व

आजकाल आपल्याकडे खूप पर्याय उपलब्ध आहेत, त्यामुळे आपले लक्ष कमी होत आहे. आपल्याला काय हवे आहे, हे शोधण्यासाठी फिल्टरची गरज आहे. लक्ष हे सर्वात मौल्यवान संसाधन आहे आणि पैसा त्याकडे आकर्षित होतो. जर लोक एखाद्या गोष्टीवर लक्ष देत असतील, तर त्यात नक्कीच काहीतरी मूल्य आहे. आपल्याला आपल्या लक्ष वेधल्याबद्दल मोबदला मिळायला हवा, जसे की जाहिरात पाहिल्याबद्दल पैसे मिळणे.

परस्परसंवादाचे महत्त्व

परस्परसंवादाचा प्रभाव AI इतकाच महत्त्वाचा आहे. संगणक परस्परसंवादावर अवलंबून असतात आणि हीच गोष्ट आपल्या अनुभवांमध्ये बदल घडवत आहे. भविष्यात संगणकासोबतचा आपला संवाद अधिक नैसर्गिक असेल. उपकरणे आपल्या हावभावांना समजून घेतील. व्हर्च्युअल रिॲलिटी (VR) आणि मिक्स्ड रिॲलिटी (MR) आपल्याला डिजिटल वस्तूंसोबत अधिक चांगल्या प्रकारे संवाद साधण्यास मदत करतील.

मालकीऐवजी वापराकडे अधिक लक्ष

आपण मालकीच्या जगातून वापराच्या जगात प्रवेश करत आहोत. उबर, फेसबुक आणि अलीबाबा यांसारख्या कंपन्या त्यांच्या मालकीच्या गोष्टी देत नाहीत. मालकीपेक्षा वापरण्याची क्षमता अधिक महत्त्वाची आहे. एखादी वस्तू वापरून टाकून देणे, हे तिची मालकी घेऊन तिची देखभाल करण्यापेक्षा चांगले आहे. मालकीची संकल्पना बदलत आहे आणि वापरण्याचा अधिकार मालकीपेक्षा अधिक महत्त्वाचा ठरत आहे.

सॉफ्टवेअर सबस्क्रिप्शन आणि राइड-शेअरिंग सेवांमध्ये हे दिसून येते. मागणीनुसार सेवा मालकीपेक्षा जास्त सामान्य होतील.

सामायिकरण आणि सहकार्याची शक्ती

सामायिकरण म्हणजे फक्त वस्तू वाटणे नाही, तर एकमेकांना सहकार्य करणे आहे. आपण जेवढे जास्त वाटतो, तेवढे जास्त मूल्य तयार होते. सामायिकरणाला सहकार्य म्हणून पाहिले पाहिजे, ज्यामुळे सामाजिक बदल होऊ शकतो. ब्लॉकचेन हे याचे उत्तम उदाहरण आहे, जिथे प्रत्येकजण एकत्रितपणे काम करू शकतो.

'सुरुवात' आणि प्रयोग

नवीन तंत्रज्ञान शोधले जाते, तेव्हा त्याचे उपयोग लगेच स्पष्ट होत नाहीत. तंत्रज्ञानाचा उपयोग प्रयोगातूनच समजतो. तंत्रज्ञानाचा वापर करून त्याचे मूल्यांकन करणे आवश्यक आहे. आपण तंत्रज्ञानाला योग्य दिशा देण्यासाठी त्याचा वापर, चाचणी आणि अनुकूलन केले पाहिजे. आपल्या चुकांमधून शिकणे महत्त्वाचे आहे. विचार आणि योजना करण्यापूर्वी, आपण कृती, प्रयत्न आणि शोध घेणे आवश्यक आहे.

शिकणे ही एक सतत चालणारी प्रक्रिया आहे. आपण चुका करायला घाबरू नये. लहान, सतत होणाऱ्या चुका मोठ्या बदलांसाठी आवश्यक आहेत.

प्रश्न विचारण्याचे महत्त्व

आजकाल शोध इंजिन आणि AI मुळे उत्तरे शोधणे सोपे झाले आहे, पण योग्य प्रश्न विचारणे महत्त्वाचे आहे. लोकांना चांगले प्रश्न विचारण्यासाठी आणि नवीन समस्या तयार करण्यासाठी प्रशिक्षित केले पाहिजे, कारण चांगले प्रश्न अचूक उत्तरांपेक्षा जास्त महत्त्वाचे असतात. प्रश्न नवीन क्षेत्रे उघडू शकतात आणि सर्जनशील विचारांना चालना देऊ शकतात.

बाहेरील व्यत्यय

व्यत्यय क्वचितच एखाद्या उद्योगातून येतो, तो बाहेरील शक्तींमुळे येतो. व्यत्यय आणणारे तंत्रज्ञान खूप काळापासून अस्तित्वात असते, पण ते मुख्य प्रवाहात नंतर येते. नविनता नेहमीच फायदेशीर नसते, कारण बहुतेक शोध अयशस्वी होतात. स्टार्टअप्स अनेकदा व्यत्यय आणतात, कारण त्यांच्यावर स्थापित कंपन्यांसारखे बंधन नसते.

पुढील व्यत्यय पारंपरिक उद्योगांच्या बाहेरून येईल, जसे की ड्रोन विमान कंपन्यांना आणि बिटकॉइन बँकांना त्रास देऊ शकतात. कंपन्यांनी त्यांची अनुकूलता वाढवण्यासाठी सतत बदलणे आवश्यक आहे.

भविष्य आता आहे

भविष्य शक्यतांनी भरलेले आहे आणि आपण अशक्य वाटणाऱ्या गोष्टींवर विश्वास ठेवला पाहिजे. आज जे अशक्य वाटते, ते उद्या सामान्य होईल. आपण अजून विकासाच्या सुरुवातीच्या टप्प्यात आहोत. सुरुवात करण्याचा सर्वोत्तम काळ नेहमीच 'आता' असतो आणि महान शोध अजून लागायचे आहेत.